Халӑха пӗр-пӗр пулӑшу кӳрекене палӑртас тесен тӳре-шаран халӗ чылай чухне конкурс ирттерме тивет. Ун пек туни конкуренци ҫинчен калакан федераци саккунӗпе килӗшсе тӑнине пӗлтерет. Ансатрах чӗлхепе каласан, яваплисем хӑйсен ҫыннисене ҫул парасран асӑрханма пулӑшать тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Чӑваш Енӗн Транспорт министерствин ӗҫченӗсем вара конкуренци ҫинчен калакан саккуна пӑсни палӑрнӑ. Ҫак кӑлтӑка маларах Монополипе кӗрешекен федераци службин республикӑри управленийӗ асӑрханӑ, кайран асӑннӑ ведомство шухӑшӗпе республикӑн Арбитраж сучӗ те килӗшнӗ.
Министерство тӳре-шари «Шупашкар–Муркаш» маршрутпа ҫӳрекен 112-мӗш маршрута конкурссӑр-мӗнсӗрех «АвтоВАС» акционерсен уҫӑ обществине шанса панӑ иккен.
Ку маршрутпа малашне кам ҫӳрессине шучӗпе халӗ ҫӗнӗрен палӑртма тивӗ.
Ӗнер, утӑ уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, республикӑра аслатиллӗ ҫумӑр ҫуни икӗ ҫурта шар кӑтартнӑ. Ҫиҫӗм икӗ ҫурта ҫапнӑ. Телее, пушарта никам та суранланман. Кун пирки ЧР МЧСӗ пӗлтерет.
Ҫиҫӗме пула пушар Муркаш районӗнчи Отарккӑ ялӗнче пулнӑ. 61 ҫулти арҫыннӑн ҫурчӗ ҫунма тытӑннӑ. Ун чухне пӳртре кил хуҫин арӑмӗ, хӗрӗ тата кӗрӗвӗ пулнӑ. Пушара ҫур сехетрен сӳнтернӗ. Ҫулӑм мачча тӑррине, ҫивиттине сиен кӳнӗ.
Комсомольски районӗнчи Кӗҫӗн Каҫал ялӗнче те ҫурта ҫиҫӗм ҫапнӑ. Пӳртре 50 ҫулти хӗрарӑмпа унӑн 79-ти ашшӗ пулнӑ. Пушарнӑйсем ҫулӑма 40 минутран сӳнтернӗ. Пушар мачча тӑррине, сарая тӗп тунӑ, пӳртри стена кӑштах сиенленнӗ.
Ҫав кунах Етӗрнере те пушар тухнӑ. Унта хваттере чӗртсе янӑ теҫҫӗ. 55 ҫулти кил хуҫине пульницӑна ӑсатнӑ. Вӑл тӗтӗм-сӗрӗмпе аптӑранӑ. Хваттер самаях шар курнӑ.
Сӑмах май, ҫулталӑк пуҫланнӑранпа республикӑра 520 пушар тухнӑ. Вӗсенче 53 ҫын вилнӗ, 66-шӗ аманнӑ.
Чӑваш хастарӗсем паян патшапа улпутсен пусмӑрне хирӗҫ тухнӑ паттӑрсене асӑнчӗҫ. Ку пулӑм чӑвашсен кун-ҫулӗнче Шурча вӑрҫи пек ҫырӑнса юлнӑ. Чи юнлӑ саманчӗсем кивӗ стильпе шутласан ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче иртнӗ, ҫапла май ҫак вӑрҫа чӑвашсем ҫӗртмен пӗрремӗш кунӗсенче асӑнаҫҫӗ. Кӑҫал Шурча тӑрӑхне асӑнма кайманран ку ҫитменлӗхе паян пӗтерес терӗҫ.
Шурча вӑрҫине хутшӑннӑ паттӑрсене ҫӑмартапа-ҫӑкӑрпа асӑнчӗҫ. Ҫавӑн пекех вӑл кунсенчи историе аса илчӗҫ, унӑн пӗлтерӗшне палӑртрӗҫ.
Шурча вӑрҫи 1842 ҫулта тухнӑ, унта ҫӗр ӗҫченӗсем хутшӑннӑ. Пӑлхавра чӑвашсемпе пӗрлех ҫармӑҫсем те пулнӑ. Халӑха ҫак кӗрешӗве темиҫе ҫул выҫӑ ҫулсем пулни, 1837–1838 ҫулсенче ирттернӗ Кисилев реформи кӑларнӑ. Асӑннӑ реформа тӑрӑх ятарласа лаптӑксем уйӑрмалла пулнӑ, унти ӗҫе хресченсем халӑх вӑйӗпе тӳлевсӗр тума хушнӑ. Ҫынсем хӑй ирӗкӗпе ҫак реформӑна ырламанран выранти тӳре-шара вӗсене хӗненӗ, хӑратнӑ. Уйрӑммӑн асӑнса хӑварас пулать: пӑлхав крепостла йӗркене пӗтеричченех иртнӗ.
Хальхи палӑка 1962 ҫулта туса лартнӑ, ӑна Шурча вӑрҫи иртнӗренпе 120 ҫул ҫитнине халалласа вырнаҫтарнӑ.
Республика кунӗнче муркашсем те хӑйне евӗр мероприяти ирттернӗ. Районти вулавӑшсенче тӗрлӗ ӑрури ҫынсем валли кӗнеке куравӗсене тишкернӗ, таврапӗлӳ сехечӗсем иртнӗ, ачасем валли конкурссем, викторинӑсем йӗркеленӗ.
Вулавӑшсем йӗркеленӗ мероприятисем ҫамрӑк ӑрӑва пуян историпе паллашма, чӑваш халӑх йӑли-йӗрки пирки лайӑхрах пӗлме пулӑшать.
Ҫӗртме уйӑхӗн 25-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи вулавӑшсем вулакансем патне урама тухнӑ. Урамри «Ҫӗршывӑм манӑн Чӑваш Ен, сана саватӑп чӗререн!» библиокафе Муркашри ача-пӑча паркӗнче вырнаҫнӑ. Унта канакансем Чӑваш Республики пирки кӑларнӑ литературӑпа паллашма, Шупашкар пирки вуласа пӗлме пултарнӑ.
Ачасем викторинӑри ыйтусене хуравланӑ, фольклор вӑййине вылянӑ. Ачасем ҫавӑн пекех чӑваш халӑхӗн историйӗпе паллашнӑ.
Иртнӗ эрнере Чӑваш Енре тӗлӗнмелле чӗрчуна тупнӑ. Мӗншӗн тӗлӗнмелле-ха? Ара, унашкаллине пирӗн республикӑра кашни кун кураймӑн та.
Вӑрманта хир качаки путекне тупнӑ. Иртнӗ эрнере Шупашкар ҫыннисем хурӑн ҫырли пуҫтармашкӑн Муркаш районӗнчи вӑрмана кайнӑ. Ӑнсӑртран вӗсем путеке, амӑшӗсӗр, юлнӑскере, асӑрханӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 17-мӗшӗнче ирхине вӗсем кун пирки Госохотрыбслужбӑна пӗлтернӗ. Ведомство инспекторӗсем вӑрмана ҫитсе чӗрчуна тупнӑ. Специалистсем пӗр вӑхӑт чӗрчуна сӑнанӑ. Анчах унӑн амӑшӗ каялла таврӑнман.
Ҫӗртме уйӑхӗн 18-мӗшӗнче хир качаки путекки выҫса кайнӑ, нӑйкӑшма тытӑннӑ, вӑйсӑрланнӑ. Амӑшӗ ун патне таврӑнманран инспекторсем чӗрчуна Шупашкарти А.Г.Николаев ячӗллӗ паркри зоокӗтесе пама шутланӑ.
Чӑваш Ен Элтеперӗн пуканӗшӗн кӗрешӗве кӑлармалли кандидата палӑртассишӗн «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти паян Етӗрне районӗнче праймериз ирттересси пирки эпир пӗлтернӗччӗ.
Кадидатсем пирки каласан, вӗсен хушшинче Элтепер тивӗҫне халӗ пурнӑҫлакан Михаил Игнатьевсӑр пуҫне ЧР Патшалӑх Канашӗн социаллӑ политика енӗпе ӗҫлекен комитечӗн ертӳҫин ҫумӗ Елена Николаева, гуманитари ӑслӑлӑхӗсен пуҫлӑхӗ Юрий Исаев, «Дентамед» обществӑн тӗп врачӗ Юрий Зорин, Шупашкарти 5-мӗш гимназин пуҫлӑхӗ Инна Исаева, «Базис» тулли мар яваплӑ общество управляющийӗ Алексей Львов, Афганистан вӑрҫин сусӑрӗсен общество организацийӗн регионти ертӳҫи Геннадий Матвеев, Игорь Поручиков уйрӑм усламҫӑ пур.
Аса илтеретпӗр, парти хушшинчи суйлав пилӗк муниципалитетра пулӗ. Паянхи Етӗрнере иртнӗ. Унта вӑл тӑрӑхрисемсӗр пуҫне хӗрлӗ чутайсемпе муркашсем хутшӑннӑ. Ыран праймериз Шупашкарта иртӗ, ҫӗртмен 20-мӗшӗнче — Патӑрьел, Канаш тата Елчӗк районӗсенче.
Муркаш районӗнче те, ытти чылай муниципалитетри пекех, Акатуй ҫӗртмен 12-мӗшӗнче иртнӗ. Ӑна муркашсем кӑҫалхипе 62-мӗш хут йӗркеленӗ. Унта Йӳҫкасси ял тӑрӑхӗ хастар хутшӑннӑ.
Акатуй кунӗнче «Ял картишӗ» смотр-конкурс та йӗркеленӗ. Йӳҫкасси тӑрӑхӗнчи культура ӗҫченӗсем конкурса хытах хатӗрленнӗ тесе пӗлтереҫҫӗ унтисем. Кӑҫал республикӑра Константин Иванов ҫулталӑкӗ пулнине кура «Нарспи» поэмӑри пуян Михетер пӳртне кӑтартас тенӗ. А. Семенова культӗҫчен ашшӗ тунӑ чӳрече хашакне йӑтса пынӑ. А. Егоровапа В. Егорова сӗтел ҫине лартмаллине хатӗрленӗ май район Акатуйне чӑкӑт та пӗҫерсе кайнӑ. Нарспин хӗр парни пуяннине те вӗсем кӑтартма тӑрӑшнӑ. Вырӑнтан районти Депутатсен пухӑвне суйланнӑ И.В. Алексеев Михетер сӑнарне калӑпланӑ. Вӑл пахчара канми ӗҫленӗ.
Смотр-конкурсра йӳҫкассисен картишӗ 3-мӗш вырӑна тухнӑ.
Сӑнсем (17)
Шыва кӗмелли ятарлӑ вырӑнсене йӗркелес тесен вӗсене тӗрӗслемелле. Ҫак ӗҫе пӗве-кӳлӗ хуҫисен санитарипе эпидемиологи службине те, шыв айӗнчи ӗҫсене тӑвакансене те явӑҫтармалла. Малтанхисем шыв пахалӑхне хаклаҫҫӗ пулсан, иккӗмӗшсем — водолазсем — шыв управҫисен тӗпӗнче мӗн пуррипе ҫуккине пӑхаҫҫӗ, кирлӗ пулсан тасатаҫҫӗ.
Асӑннӑ ӗҫе пурнӑҫлама тӑкаклине шута илсе ял тӑрӑхӗсен чылай пуҫлӑхӗ «Ишме юрамасть» текен асӑрхаттарусем ҫырса ҫапать те ӗҫӗ-пуҫӗ пӗтет. Ара, асӑрхаттармасан тӗрӗслемен пӗве-кӳлӗре шыва кӗрекенсемшӗн вӗсем яваплӑ пек пулса тухать-ҫке...
Муркаш районӗнчи Чуманкасси ял тӑрӑхӗ апла хӑтланас темен: ҫынсене ишмелли вырӑн туса парас тесе ҫав ялти Казанчик пӗвене водолазсене чӗнсех тӗрӗслеттернӗ.
Сӑнсем (7)
Муркаш районӗнчи Катькас халӑхӗ ял уявне 1989 ҫулта ирттерме пуҫланӑ. Кӑҫал ача-пӑчана савӑнма батут та пулнӑ. «Уява пухӑннӑ халӑх ӗлӗкхипе хальхи ял пурнӑҫне сӑнласа паракан тӗрлӗ стендсемпе паллашрӗ», — тесе пӗлтерет вӑл тӑрӑхри А. Угарова. Стендсене ял историйӗпе интересленекен Алексей Петров тата ялти культура ӗҫченӗсем хатӗрленӗ иккен.
Чӑваш йӑлине асра тытса уява ҫӑкӑр-тӑварпа пуҫланӑ. Ял халӑхне Алевтина Егоровӑпа Зоя Угарован килте вӗретнӗ сӑрипе сӑйланӑ. Уяв ячӗпе В.Н. Волкова ял депутачӗ, Чӑваш Наци конгресӗн пайташӗ Э.К. Бахмисов, республикӑри пенсионерсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫи В.В. Сапожников саламланӑ.
Шкул ачисемпе пӗрле «Ҫӑлкуҫ» фольклор ушкӑнӗ Аслӑ Ҫӗнтерӗве халалласа «Тухас ҫук асӑмран нихҫан чӗрене кӗрсе юлнӑ суран» литературӑпа музыка композицийӗ хатӗрленӗ.
Ҫурлатӑрринчи культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Ҫеҫпӗл» эстрада ушкӑнӗн концертне те халӑх пӑхса савӑннӑ.
Сӑнсем (33)
Ҫӗртмен 6-мӗшӗнче Муркаш районӗнче Очӑкасси ялӗ хӑйӗн 420 ҫулне шавлӑн та анлӑн уявларӗ.
Ял уявӗ пуҫламӑшӗ пултаруллӑх коллективӗсем урам тӑрӑх утса тухнинчен пуҫланчӗ, кайран яла пуҫаракансем Очӑпа Очак пӗрремӗш ҫурт пулмалли вырӑнта шалча ҫапрӗҫ, хӳшӗ лартрӗҫ. Ял хастарӗсем вара асӑнмаллах юпа вырнаҫтарчӗҫ тата Очӑкасси ялне тата ун ҫыннисене асӑннӑ истори докуменчесенчи цитатӑсем ҫырнӑ грамота евӗр палӑка уҫрӗҫ.
Малалла уяв пултаруллӑх ушкӑнӗсен концерчӗпе тӑсӑлчӗ.
Сӑнсем (40)
+23.3 °C